Płyty główne i ich rodzaje

Co to jest płyta główna? Z czego jest zbudowana i do czego służy?

Płyta główna (ang. motherboard), potocznie określana jako mobo, to najbardziej podstawowa i fundamentalna część komputera, bez której nie tylko go nie uruchomisz, ale nawet nie złożysz. Jest to bowiem układ, na którym montujesz procesor (CPU) oraz inne elementy niezbędne do działania sprzętu (np. dedykowaną kartę graficzną, pamięć RAM, dyski itd.). Na płytę główną składają się tak istotne elementy, jak chipset, gniazdo procesora (tzw. socket) i pamięci operacyjnej (RAM), kontroler CPU czy różnego rodzaju złącza niezbędne do poprawnego funkcjonowania komputera.

Formaty płyt głównych – jakie są i czym się wyróżniają?

Rodzaj płyty głównej jest niezwykle istotny – wpływa na wymiary układu. Powinien być on dopasowany do wielkości obudowy. Ma on również znaczenie, jeśli chodzi o liczbę i rodzaje złącz oraz gniazd (PCIe, SATA, banki na pamięć RAM itd.). Im płyta główna jest mniejsza, tym jest ich zwykle mniej. Jakie obecnie wyróżniamy formaty płyt głównych? Które są najpopularniejsze? Oto najczęściej spotykane rodzaje płyt głównych:

ATX – jeden z głównych standardów płyty głównej i najpopularniejszy. Jest to typowy, pełnowymiarowy format o wymiarach 305 x 244 mm, który oferuje dość bogaty zestaw złącz i gniazd.
Micro ATX (mATX, uATX)– jest to mniejszy wariant płyty głównej ATX o rozmiarach 244 x 244 mm, przeznaczony przede wszystkim do mniejszych obudów komputerowych. Mniejsze wymiary wpływają negatywnie na liczbę złącz.
Extended ATX (E-ATX) – jedna z najbardziej rozbudowanych płyt głównych, o jeszcze większych wymiarach niż standardowy format ATX (najczęściej 305 x 277 mm). Gwarantuje większą liczbą portów i gniazd. Przeważnie skierowana do najbardziej wymagających entuzjastów komputerowych albo profesjonalistów.
Mini ITX (mITX) – stosunkowo niewielka płyta główna, która jest przeznaczona do najbardziej kompaktowych obudów (wymiary nie przekraczają 170 x 170 mm). Cechuje się też skromną liczbą złącz.

Jaka płyta główna do komputera? Czym się kierować przy wyborze?

Na jakie czynniki zwrócić uwagę przy wyborze płyty głównej? Sprawdź najważniejsze z nich:

Socket – główny czynnik, który musisz wziąć pod uwagę. Gniazdo jest dostosowywane do określonej generacji procesorów i współpracuje tylko z wybranymi seriami CPU.
Chipset – jeden z podstawowych elementów. Wpływa na wydajność i możliwości płyty głównej. Dopasuj go do nie tylko do serii procesora, ale też jego modelu. Nie pakuj się w topowy chipset (np. Z690) do CPU z niższej półki cenowej (np. Intel Core i3).
Format – dopasuj go do obudowy i indywidualnych potrzeb związanych np. ze złączami i gniazdami.
Obsługa RAM – sprawdź nie tylko jaki rodzaj pamięci obsługuje płyta (np. DDR4 czy DDR5), ale także ile ma slotów oraz ile wynoszą maksymalne wspierane częstotliwości taktowań (także po OC) i pojemność (np. do 128 GB).
Złącza – czy płyta główna, której szukasz, ma najpotrzebniejsze złącza? Czy ma ich wystarczającą liczbę? Upewnij się, przeglądając specyfikację, co do USB, gniazd PCI-Express, M.2, SATA itd. Weź pod uwagę nie tylko wewnętrzne złącza, ale też porty dostępne na zewnątrz.
Sekcja zasilania i układ chłodzenia – koniecznie przed zakupem sprawdź tę informacje, zwłaszcza jeśli decydujesz się na mocniejszy procesor, który zamierzasz dodatkowo podkręcać. Im więcej faz sekcji zasilania, tym lepiej, ale oznacza to też wyższą cenę. Jest uzależniona od chipsetu i modelu.
Układ dźwiękowy – jeśli nie zamierzasz używać zewnętrznej lub dedykowanej karty dźwiękowej, może to być ważny element decydujący o wyborze. Miej tylko na uwadze, że lepsze układy stosowane są jednak głównie w drogich płytach głównych.
Technologie – współczesne płyty główne obsługują rozmaite rozwiązania. Warto je sprawdzić. Niektóre płyty główne mają dodatkowe funkcje optymalizujące połączenie sieciowe, ułatwiające podkręcanie, a niektóre umożliwiają np. flashowanie BIOS-u/UEFI bez procesora, co może być niezwykle przydatne w przypadku wymiany CPU, które wymaga nowszej wersji firmware’u.
Wygląd – dla wielu użytkowników kolor PCB czy design układów chłodzenia może mieć niebagatelny wpływ na decyzję o zakupie. Dopasuj ją np. do wnętrza obudowy.

Dowiedz się więcej o tym, jak jak wybrać płytę główną do komputera

Cena płyt głównych – od czego zależy?

Cena mobo jest zależna od wielu różnych czynników. Największy ma chipset (m.in. Z, X, B, H, które przeznaczone są do określonej grupy odbiorców; różnią się zaawansowaniem i możliwościami). Jego wybór może wpływać np. na liczbę obsługiwanych linii PCI-Express czy nawet opcję OC procesora. Seria chipsetów jest dobierana pod generację procesora (np. Intel 600 przeznaczony jest dla procesorów Intel Alder Lake-S, a AMD 400 lub 500 skierowane są do nabywców Ryzenów 5000). Jest ona w ścisłym związku z gniazdem, dlatego jest im nowsza, tym często droższa. Zdarza się, że dany chipset obsługuje tylko 1-2 generacje CPU.

Jakość i rozbudowanie np. sekcji zasilania i systemu chłodzenia ma również niebagatelny wpływ na cenę płyty głównej. Podobnie zresztą jak sam format – ogólnie im płyta większa, tym kosztuje więcej. Jest to bowiem powiązane także z liczbą złącz. Nie bez znaczenia jest również jakość pomniejszych elementów konstrukcyjnych (m.in. tranzystorów czy kondensatorów).

Płyta główna – AMD czy Intel? Która lepsza?

Wybór płyty głównej powinien być uzależniony od procesora. Płyty główne współpracują tylko z wybranymi jednostkami CPU. Trudno uogólniać i wskazywać faworyta w tej (obecnie zaciętej) rywalizacji, bo na decyzję ma wpływ dana generacja procesora oraz jej możliwości technologiczno-wydajnościowe. Weź pod uwagę przede wszystkim te właśnie czynniki, zważając również na stosunek jakości do ceny.

Najlepsze płyty główne znajdziesz w sklepie x-kom