Jak wybrać procesor? Co trzeba wiedzieć o CPU?
Rodzaje, oznaczenia i modele procesorów
Obecnie wybór procesora ogranicza się do produktów dwóch marek – Intel oraz AMD. Wśród nich znajdziesz różne modele, symbole i oznaczenia CPU, które mogą wydawać się przypadkowym ciągiem znaków. Nic bardziej mylnego. Zaraz przybliżymy Ci metodologię nazewnictwa.
Procesory Intel
Zacznijmy od procesorów Intel. Przez wiele lat te jednostki dominowały na rynku, oferując najwyższą wydajność właściwie we wszystkich zastosowania. Co oznaczają poszczególne nazwy i symbole?
Serie procesorów
Zacznijmy od serii procesorów. Czym różnią się od siebie rodziny Core, Pentium i inne?
Intel Core i9 – to seria najwydajniejszych procesorów konsumenckich. Początkowo była ona dostępna jedynie dla CPU Intel Core X przeznaczonych do komputerów HEDT (ang. High-End Desktop) i stacji roboczych, a więc stworzonych z myślą przede wszystkim o zastosowaniach profesjonalnych. Dopiero wraz z 9. generacją Intel Core (Coffee Lake Refresh) zadebiutowała jako procesor stricte konsumencki (model i9-9900K). Jednostki z tej serii charakteryzują się największą liczbą rdzeni i wątków. Są one przeznaczone dla najbardziej wymagających użytkowników, którzy, prócz grania, zajmują się także obróbką filmów, streamowaniem wideo czy tworzeniem grafik 3D.
Zobacz procesory Intel Core i9
Intel Core i7 – ta seria stanowiła najwydajniejsze procesory desktopowe do 8. generacji Intel Core (Coffee Lake). Podobnie jak modele Intel Core i9, tak i Core i7 nadają się nie tylko do grania w wymagające gry, ale także mogą posłużyć jako serce komputera półprofesjonalisty – do obróbki wideo lub renderowania grafik.
Zobacz procesory Intel Core i7
Intel Core i5 – to procesory szczególnie lubiane przez graczy, ponieważ oferują jeden z lepszych stosunków ceny do wydajności. Oferują one mniej rdzeni i wątków niż droższe serie. Charakteryzują się naturalnie niższą wydajnością niż Intel Core i7 i Intel Core i9, zwłaszcza w obliczeniach wielowątkowych.
Zobacz procesory Intel Core i5
Intel Core i3 – to procesory przeznaczone dla mniej wymagających użytkowników. Sporadyczne, niedzielne granie i multimedia – to zadania, w których sprawdzą się te jednostki. Mają one najmniejszą liczbę rdzeni i wątków z całej rodziny Intel Core, co wpływa korzystnie na ich cenę.
Zobacz procesory Intel Core i3
Intel Pentium – na przestrzeni lat na rynku przewinęły się takie procesory Intel Pentium, jak G, D, N, J, Silver czy Gold, a jeszcze wcześniej nazywały się po prostu Intel Pentium.
Procesory Pentium były kiedyś główną serią CPU Intela do gier. Obecnie są to jednostki przeznaczone dla mniej wymagających odbiorców. Chociaż przykład Intel Pentium G4560 z obsługą technologii HT (szerzej będzie o niej niżej) potwierdził, że procesory z tej serii mogą stać się bardzo popularnym CPU do najtańszych desktopów do gier.
Zobacz procesory Intel Pentium
Intel Celeron – to proste procesory o niskiej wydajności i równie niskiej cenie. Mogą one posłużyć do budowy komputerów biurowych, które wykorzystuje się do prostych zastosowań.
Zobacz procesory Intel Celeron
Intel Core M – to procesory mobilne o bardzo niskim zapotrzebowaniu energetycznym. Nadają się przede wszystkim do lekkich i cienkich notebooków czy urządzeń 2w1.
Intel Atom – to najmniej wydajne i bardzo energooszczędne procesory przeznaczone do prostych laptopów i komputerów, w tym kompaktowych konstrukcji pokroju miniPC, czy urządzeń typu wearable (smartwatche), smartfonów czy przenośnych konsol do gier.
Wyżej opisane linie procesorów to nie są wszystkie, jakie można było lub nadal można znaleźć w ofercie Intela. Wyróżniamy jeszcze między innymi takie serie, jak Intel Xeon, Intel Itanium czy Intel Quark. Są to specyficzne układy nieprzeznaczone dla użytkowników domowych czy graczy, lecz stworzone z myślą o serwerowniach, profesjonalnych stacjach roboczych czy urządzeniach wearable.
Numery modeli
Na pierwszy rzut oka, widząc nazwę Intel Core i7-11700K, pomyślisz sobie, że ktoś uderzył pięścią w klawiaturę i w ten sposób powstała ta nazwa. Wiesz już, co oznacza Intel Core i7. Przejdźmy do cyfr, a więc 11700K – co się za tym kryje?
Zgodnie z tym, co podaje producent, pierwsze cyfry oznacza generację – w tym przypadku jedenastą. Resztę nazywa SKU, a więc po prostu identyfikator do zarządzania danym towarem. I tyle, ot cała tajemnica.
Oznaczenia procesorów
Idźmy dalej z naszym przykładem - Intel Core i7-11700K. Co oznacza K na końcu? Co oznaczają inne litery?
- K – oznacza odblokowany mnożnik procesora, a więc możliwość podkręcania procesora.
- KF – określa odblokowany mnożnik procesora, który nie ma zintegrowanego układu graficznego.
- KS – jest to specjalna wersja CPU z odblokowanym mnożnikiem. To wyselekcjonowany model, który jest w stanie pracować z wyższymi częstotliwościami zegarów (np. Intel Core i9-9900KS i Core i9-12900KS).
- X – to na dobrą sprawę odrębna rodzina procesorów. Są to procesory do platform HEDT (High-End Desktop) z dużą liczbą rdzeni i wątków do zastosowań profesjonalnych.
- T – oznacza niższy pobór mocy i mniejszą wydajność.
- U – oznacza procesor ultraniskonapięciowy.
- Y – oznacza procesor ekstremalnie niskonapięciowy.
- H – oznacza pełnonapięciowy, wydajny procesor do bardziej wymagających zastosowań.
- HF – oznacza pełnonapięciowe, wydajne CPU, ale bez zintegrowanego układu graficznego.
- G – oznacza, że zawiera zintegrowany układ graficzny. Dotyczy procesorów dla urządzeń przenośnych. Cyfra przy tym oznaczeniu określa moc iGPU.
- F – oznacza procesor bez zintegrowanego układu graficznego. Dotyczy to każdego modelu z dopiskiem F (np. HF, KF).
Oprócz tego można się spotkać z połączeniem dwóch oznaczeń:
- HK – to pełnonapięciowy, wydajny procesor z odblokowanym mnożnikiem.
- HQ – oznacza pełnonapięciowy procesor o wysokiej wydajności oraz czterech rdzeniach (w jednostkach mobilnych).
Procesory AMD
Wraz z premierą procesorów Ryzen układy AMD zyskały na popularności. Co oznaczają poszczególne nazwy i symbole?
Serie procesorów
AMD Ryzen Threadripper – zdecydowanie najmocniejsze procesory AMD, które charakteryzują się olbrzymią liczbą rdzeni oraz wątków. To CPU przeznaczone do zastosowań profesjonalnych, takich jak projektowanie CAD i renderowanie 3D. Są to więc procesory dla użytkowników, którzy pracują z wieloma bardzo skomplikowanymi i zasobożernymi programami.
Zobacz procesory AMD Ryzen Threadripper
AMD Ryzen 9 – drugie po Threadripperach najmocniejsze procesory „czerwonych”, przeznaczone dla zawodowych programistów czy grafików lub do bardzo wymagającego gamingu. Procesory z serii Ryzen 9 również cechują się dużą liczbą rdzeni i wątków, chociaż znacznie ustępując pod tym względem topowym modelom Threadripper. Ryzeny 9 pojawiły się po raz pierwszy w konsumenckich procesorach w serii Ryzen 3000 opartej na architekturze Zen 2.
AMD Ryzen 7 – do czasu pojawienia się Ryzenów 9 były najbardziej wydajnymi procesorami AMD. Mają one mniej rdzeni i wątków, co przekłada się pozytywnie na ich cenę. Podobnie jak Ryzeny 9, świetnie sprawdzają się w zastosowaniach takich jak obróbka wideo czy renderowanie grafik, lecz będą też świetnym wyborem do gier czy streamowania.
AMD Ryzen 5 – zdecydowanie częściej goszczą w komputerach graczy oraz półprofesjonalistów. W modelach z tej serii zmniejsza się liczba rdzeni i wątków względem Ryzenów 7, ale zwykle oferują lepszy stosunek wydajności do ceny.
AMD Ryzen 3 – to proste i niedrogie konstrukcje, przeznaczone do multimedialnych komputerów, na których gra się raczej sporadycznie i w mniej wymagające tytuły. Cechują się najmniejszą liczbą rdzeni i wątków ze wszystkich serii AMD Ryzen.
AMD Athlon – są idealnym wyborem do taniego zestawu do pracy lub grania w starsze lub niezbyt wymagające gry. Mają one jeszcze mniej rdzeni i wątków niż procesory Ryzen 3, ale też są od nich tańsze. Ponadto nie musisz mieć dedykowanej karty graficznej, ponieważ zostały wyposażone w zintegrowany układ GPU.
Podobnie jak w przypadku procesorów Intela, tak i wśród produktów AMD jest kilka serii, które pominęliśmy. Są one przeznaczone dla specyficznych odbiorców, serwerów i profesjonalnych stacji roboczych (AMD Epyc) lub nie są już produkowane i wspierane (AMD FX).
Numery modeli
Oznaczenia numeryczne są dość podobne do tych, które stosuje Intel. Weźmy na przykład procesor AMD Ryzen 7 2700X. AMD Ryzen 7 oznacza serię, o czym było wcześniej.
Pierwsza cyfra, w tym przypadku 2, nie musi oznaczać generacji jak u Intela. W przypadku AMD nie jest to tak oczywiste – przykładem niech będzie seria Ryzen 5000, która nie jest piątą, lecz czwartą generacją procesorów opartych na architekturze Zen (Ryzeny 4000 to jednostki APU Renoir). Co do reszty – zasada jest prosta: im wyższy numer, tym wyższa wydajność.
Oznaczenia procesorów
Nie brakuje oczywiście literek na końcu nazwy. W naszym przykładzie, AMD Ryzen 7 2700X, jest to akurat X. Co te i inne symbole oznaczają?
- X – oznacza podwyższoną wydajność (taktowanie) względem modelu bez tego symbolu.
- U – jest używane do oznaczenia niskonapięciowych procesorów mobilnych.
- G – oznacza, że jest to APU (ang. Accelerated Processing Unit), które składa się z procesora i zintegrowanego układu graficznego.
- PRO – figuruje przy procesorach biznesowych.
- GE – oznacza procesor energooszczędny ze zintegrowanym układem graficznym.
- H – pełnonapięciowy procesor do laptopa o wyższej wydajności niż jednostki U.
- HS – określa wysokowydajne CPU mobilne o niższym poborze energii i taktowaniu niż wersja H.
- HX – oznacza najwydajniejszy procesor do laptopa z odblokowanym mnożnikiem (możliwość OC). Jest to odpowiednik HK u Intela.
Poznaj więcej szczegółów na temat procesorów do laptopa.
Części składowe procesora
Nazewnictwo mamy już za sobą, przejdźmy zatem do kolejnej rzeczy. Na co zwrócić uwagę w pierwszej kolejności, gdy spojrzysz na specyfikację procesora?
Rdzenie i wątki
To od tych dwóch rzeczy w dużej mierze zależy wydajność układu. Zacznijmy może od rdzeni. Teoretycznie im więcej, tym lepiej, choć nie jest to takie proste, ponieważ dużo zależy od ich wydajności, na którą w głównej mierze składa się architektura. Poza tym nie każdemu będzie potrzebna duża liczba rdzeni, ale o tym będzie dalej.
Wątki, nazywane również rdzeniami logicznymi, są minimalnie mniej istotne. Domyślnie liczba wątków równa się liczbie rdzeni. Są jednak dwie technologie, które dwukrotnie zwiększają liczbę rdzeni logicznych. W przypadku procesorów Intel mówimy o Hyper-Threadingu (HT). W AMD jest to Simultaneous Multithreading (SMT). Utworzone w ten sposób dodatkowe wątki są jednak mniej wydajne od fizycznych rdzeni. W efekcie np. procesor 4-rdzeniowy i 8-wątkowy może być mniej wydajny od 6-rdzeniowego i 6-wątkowego układu, ale to jest zależne od tego, w czym jest użytkowany.
Wraz z Intel Core 12. generacji (Intel Alder Lake-S) doszło do sporej rewolucji w budowie CPU. Procesory korzystają z hybrydowej (heterogenicznej) architektury. Oznacza to, że składają się na nie dwa różnego rodzaju rdzenie: wysoko wydajne rdzenie P (P-Core od Performance Core) z obsługą HT i energooszczędne rdzenie E (E-Core od Efficient Core) bez obsługi wielowątkowości.
Pierwsze przejmują główną rolę w wymagających zadaniach, włącznie z grami, które często wymagają mocnego pojedynczego rdzenia. Z kolei drugie wspomagają pracę w aplikacjach, zajmując się procesami w tle. Wiedz tylko, że np. 16-rdzeniowy i9-12900K to 8 P-Core i 8 E-Core i nie są one równorzędne. Zarządzeniem rdzeniami i ustalaniem priorytetów w zadaniach zajmuje się technologia Intel Thread Director, z której w pełni mogą skorzystać użytkownicy Windowsa 11.
Warto na marginesie dodać, że nie wszystkie CPU Intel Alder Lake korzystają z dodatkowych, wspomagających rdzeni E. Przykładem takiego modelu jest chociażby Intel Core i5-12400. W specyfikacji procesorów zwróć zatem uwagę nie tylko na liczbę rdzeni (i wątków), ale także na typ.
Przeczytaj: Intel Alder Lake vs Rocket Lake. Oto różnice, które musisz znać
Taktowanie zegara
Przeglądając specyfikację, zwróć uwagę na to, jakie zegary są podane – bazowe czy w trybie turbo. Nominalne taktowanie rdzenia w procesorach jest duże niższe od tego, które osiągają w trybie turbo.
Pamiętaj jednak, że taktowanie po przyspieszeniu jest najczęściej utrzymywane w wymagających zadaniach, np. grach, często osiągając najwyższe wartości przez krótką chwilę. Wartości w trybie turbo zależą nie tylko od rodzaju obciążenia, ale też od aktywnych rdzeni – im ich mniej, tym procesor może osiągnąć wyższe częstotliwości taktowania.
Staraj się wybrać model z jak najwyższym taktowaniem bazowym, jednak pamiętaj, że niektóre procesory można podkręcić.
Pamięć podręczna cache
Czym jest pamięć podręczna cache? W najprostszym tłumaczeniu to minidysk, w którym procesor przechowuje dane potencjalnie potrzebne w najbliższej przyszłości. Wspiera pamięć operacyjną i pozwala na szybszy dostęp do określonych informacji niż RAM.
Wyróżniamy zasadniczo trzy poziomy pamięci – L1, L2 i L3, przy czym ta ostatnia jest pamięcią najdalszą, czas dostępu jest do niej najdłuższy oraz jest najbardziej pojemna. Jest również rzadko spotykany czwarty poziom - L4, który otrzymały np. CPU z serii Intel Broadwell czy Intel Haswell. Obecnie procesory najczęściej mają od kilku do kilkudziesięciu MB pamięci cache, a w niektórych modelach wartości te są liczone w setkach.
Producenci procesorów stosowali lub nadal stosują w swoich CPU technologie związane z pamięcią podręczną. Warto wspomnieć o Intel Smart Cache. Dzieli ona pamięć pomiędzy rdzenie wielowątkowego procesora i każdy z nich dostaje jej tyle, ile jest mu w danym momencie potrzebne. Oznacza to, że pojedynczy rdzeń może korzystać z pełnej pamięci podręcznej poziomu 2 i 3, jeśli pozostałe rdzenie pozostają nieaktywne.
AMD również wykorzystuje własne rozwiązania. Przykładowo w procesorach z serii Ryzen 3000 wprowadziło tzw. Game Cache (określa całkowitą pamięć L2 i L3), a w serii Ryzen 5000 3D V-Cache, które zwiększa liczbę pamięci cache typu L3 oraz poprawia wydajność w grach i aplikacjach. Pierwszym konsumenckim CPU ze stosem 3D V-Cache jest Ryzen 7 5800X3D.
Na co jeszcze zwrócić uwagę?
To były trzy najważniejsze parametry – teraz czas na całą resztę.
TDP
Thermal Design Power to w teorii parametr, który wskazuje ilość ciepła, którą oddaje procesor wyrażoną w watach (W). W teorii, ponieważ zarówno Intel, jak i AMD stosują różną metodykę testową i wartości podane w rubryce TDP oznaczają dwie różne rzeczy.
AMD określa w ten sposób maksymalną moc, jaką procesor może pobrać i oddać pod postacią ciepła. Intel natomiast mianem TDP określa maksymalną pobraną i oddaną w postaci ciepła moc przy obciążeniu procesora aplikacjami.
W rzeczywistości jednak, kierując się tym parametrem podczas wyboru chłodzenia, warto wybrać model z dostępnym zapasem.
W specyfikacji wybranych procesorów znajdziesz również dodatkowy parametr (np. MTP w przypadku Intel Core 12. generacji od Maximum Turbo Power). Jest to pobór mocy w trakcie podwyższonego taktowania (maksymalna moc w trybie turbo).
Zintegrowany układ graficzny
Jeżeli składasz desktop w niskiej cenie lub przeznaczony do multimediów, warto rozważyć zintegrowany układ graficzny. Prawie wszystkie procesory Intel posiadają zintegrowany układ Intel UHD Graphics (z wyjątkiem modeli F w serii Intel Core). Natomiast w przypadku procesorów Ryzen szukaj jednostek z oznaczeniem G(E). Dopiero w desktopowej serii Ryzen 7000 AMD wprowadziło iGPU w procesorach.
Proces technologiczny
Inaczej nazywany litografią. To od niego w dużej mierze zależy zapotrzebowanie na energię oraz to, jak dużo ciepła będzie wytwarzał procesor. Producenci CPU starają się w kolejnych generacjach stopniowo ulepszać lub obniżać proces technologiczny.
Na przykład Intel przez wiele lat produkował procesory w 14-nanometrowej litografii, przechodząc w 2021 roku na 10 nm (Enhanced SuperFin określany mianem Intel 7), a w 2023 roku na 7 nm (Intel 4). Z kolei AMD, które w swojej historii ma chociażby CPU w wymiarze technologicznym 12 nm czy 7 nm, w 2022 roku wdrożyło procesory oparte na 5-nanometrowej litografii.
Trzeba dodać, że obie firmy korzystają z nieco innych wyznaczników i wymiar technologiczny jednej firmy nie jest równy procesowi drugiej. Ponadto niższa litografia nie gwarantuje mniejszego poboru energii przez CPU.
Socket
Gniazdo procesora na płycie głównej, w którym zostaje umieszczony procesor. To przez nie CPU łączy się z pozostałymi elementami desktopa. By prawidłowo działać, procesor i socket (oraz w zasadzie płyta główna) muszą być ze sobą zgodne. Dotyczy to również kompatybilności z systemami chłodzenia. Dlatego tak istotnym jest sprawdzenie tego właśnie parametru przy składaniu komputera lub jego modernizacji.
Jak sprawdzić temperaturę procesora?
Temperaturę procesora możesz sprawdzić w UEFI i BIOS-ie (szukaj Hardware Monitor lub PC Health Status), ale tylko w spoczynku. Chyba że posiadasz wyjątkową obudowę wyposażoną w wyświetlacz, który poinformuje o tym bez potrzeby wchodzenia w oprogramowanie układowe komputerów.
W innym przypadku do bieżącego monitorowania temperatur w systemie operacyjnym Windows bardzo dobrze sprawdzają się darmowe aplikacje. Dostarczają je również producenci procesorów. Mowa np. o AMD Ryzen Master i Intel Extreme Tuning Utility, które służą także do podkręcania CPU (tzw. overclockingu).
Jakie są najlepsze darmowe programy do monitorowania temperatury procesora?
Oto najpopularniejsze darmowe programy, którymi sprawdzisz temperaturę procesora:
- HWMonitor
- Core Temp
- HWiNFO
- Open Hardware Monitor
- Speccy
Wiele z wymienionych programów nie tylko monitoruje temperatury procesora i każdego rdzenia z osobna i rejestruje minimalne, średnie czy maksymalne wartości, jakie osiąga ten podzespół podczas pracy. Jednymi z najpopularniejszych obecnie programów są CPUID HWMonitor czy HWiNFO, które pozwalają odczytać także najważniejsze informacje o dyskach, płycie głównej czy karcie graficznej. W przypadku takich komponentów jak CPU i GPU możesz sprawdzić nawet stopień obciążenia czy taktowanie, z jakim aktualnie pracują podzespoły.
Jeśli jesteś ciekaw, jakie temperatury osiąga CPU podczas grania, możesz również użyć np. MSI Afterburner, który dodatkowo informuje m.in. o taktowaniach procesora i karty graficznej i przy jakim obciążeniu. Aplikacja ta pozwala użytkownikowi dostosować, co ma być wyświetlane na ekranie podczas gry. Tego typu oprogramowanie jest przydatne, jeśli chcesz sprawdzić, czy dane podzespoły, włącznie z CPU, nie przegrzewają się podczas obciążenia w normalnym użytkowaniu (czyli niekoniecznie w benchmarkach).
Zbyt wysoka temperatura procesora – jakie mogą być skutki?
Temperatura procesora ma istotny wpływ na jego wydajność (może dojść do tzw. throttlingu) i żywotność. Gdy CPU będzie pracować ze zbyt wysoką temperaturą komputer może nie działać stabilnie. Oznacza to, że może wyłączać się lub resetować pod mocnym obciążeniem albo zawieszać się i przycinać w trakcie użytkowania. Jeśli więc komputer nie działa dobrze, warto zacząć poszukiwania problemu od potencjalnie przegrzewających się podzespołach.
Procesory są wyposażone w specjalne czujniki, które mogą zareagować na przekroczenie poziomu krytycznego temperatury (np. 95 stopni i więcej) wyłączeniem komputera. To jednak skrajność – zwykle podczas przegrzewania się zmniejszy się częstotliwość taktowania i zużycie energii, co obniży wydajność (problem dotyka częściej procesorów w urządzeniach przenośnych). Procesory mają odpowiednie zabezpieczenia, więc ryzyko uszkodzenia w razie przekraczania dopuszczalnych temperatur jest niewielkie.
Jaka powinna być temperatura procesora? Maksymalne i optymalne temperatury CPU
Maksymalne wartości dla danego procesora możesz zobaczyć na oficjalnych stronach internetowych Intela (ark.intel.com) i AMD (amd.com). Musisz udać się do karty produktu, wpisując nazwę produktu w wyszukiwarce (np. Ryzen 5600X). Następnie odszukaj w specyfikacji maksymalną dopuszczalną temperaturę (Max Temps w przypadku AMD oraz Tjunction i Tcase w przypadku Intela).
Maksymalne temperatury dla procesora mogą różnić się w zależności od serii i modelu. Na przykład krytyczna wartość dla AMD Ryzen 5000 to aż 95 stopni, natomiast bezpieczne temperatury dla starszych procesorów, takich jak AMD FX-8300 czy Intel Core pierwszej generacji (np. i5-750, i7-870) są one wyraźnie niższe (do 61 stopni i 72,7 stopni Celsjusza).
W spoczynku dobrze chłodzony procesor pracuje w temperaturach 30-45 stopni Celsjusza. Podczas dużego obciążenia osiąga wyraźnie wyższe wartości – najczęściej w granicach 60-80 stopni Celsjusza – i one również są zależne od modelu CPU.
Praca w takich warunkach nie ma negatywnego wpływu na działanie tego podzespołu. Mogą one różnić się w zależności od scenariusza. Na przykład w benchmarkach temperatura będzie wyższa niż w wymagających grach. Z kolei w starszych, mało obciążających podzespoły tytułach może ona nieznacznie przekraczać wartości typowe dla trybu IDLE (spoczynek).
Co wpływa na temperaturę i jak zapobiec przegrzewaniu się procesora?
Optymalna temperatura, podobnie jak maksymalna, jest zależna od procesora i modelu. Wpływa na nią również zastosowany system chłodzenia oraz pasta termoprzewodząca. W końcu inna będzie dla wodnego chłodzenia, a inna dla BOX-owego, który jest dołączany do CPU. Wpływ na generowane ciepło ma także obudowa, jej wentylatory i to, jak przepływa powietrze we wnętrzu. Nieodpowiednia cyrkulacja może zwiększyć temperatury procesora.
Nie bez znaczenia jest także stopień zakurzenia. Ma on istotne znaczenie na pracę wentylatorów i temperatury nie tylko CPU, ale też innych podzespołów, takich jak GPU. Zalecamy więc otwierać od czasu do czasu obudowę i wyczyścić komputer z kurzu, np. sprężonym powietrzem. Zapraszamy do naszego wideoporadnika, z którego dowiesz się, jak zrobić to krok po kroku:
Negatywny wpływ na temperatury może mieć więc m.in. zużycie wentylatorów, obudowa o gorszej wentylacji albo źle nałożona pasta termoprzewodząca, o której więcej przeczytasz poniżej. Jeśli używasz domyślnego chłodzenia procesora (tzw. BOX) możesz pomyśleć o jego wymianie na mocniejszy cooler, który znacząco obniży temperatury i poprawi kulturę pracy (mniejsza głośność). W przypadku topowych konstrukcji możesz pomyśleć o systemie chłodzenia cieczą. Jest to jednak droższa alternatywa.
Zobacz więcej porad: Jak schłodzić procesor komputera?
Jaka pasta termoprzewodząca do procesora?
Pasta termoprzewodząca ma wpływ na temperaturę procesora. Czym jest pasta termoprzewodząca? Jest to substancja, która łączy IHS (ang. Integrated Heat Spreader) procesora, czyli rozpraszacz ciepła, i podstawę radiatora lub bloku chłodzenia do CPU. Jest to materiał termoprzewodzący, a co za tym idzie – jest spoiwem, które poprawia przesyłanie ciepła do rozpraszającego go radiatora i tym samym obniża temperaturę CPU. Wyróżniamy kilka typów past termoprzewodzących, które cechują się różnymi właściwościami.
Rodzaje past termoprzewodzących
- Silikonowa pasta termoprzewodząca – podstawowym jej składnikiem jest silikon. Główną zaletą, oprócz niższej ceny, jest łatwe rozprowadzanie po procesorze. Charakteryzują się one zwykle mniejszą trwałością i gorszymi parametrami przewodzącymi niż droższe warianty.
- Ceramiczna pasta termoprzewodząca – popularny wybór, cechujący się zwykle dobrym stosunkiem jakości do ceny. Parametry są zależne od modelu i wydatku, ale ogólnie ten rodzaj pasty uchodzi za bardziej trwały i wydajniejszy niż silikonowy.
- Pasta termoprzewodząca z dodatkiem metali – przykładami tego typu są często pasty na bazie srebra i miedzi. Warto podkreślić, że dostępne w sprzedaży pasty z ciekłymi metalami. poprawiają znacząco przewodzenie cieplne, ale nie mogą być wykorzystane w chłodzeniu z aluminiowymi radiatorami. Docenią je wymagający użytkownicy, którzy chcą jak najniższe temperatury. Cena tych past jest wyższa niż ceramicznych i silikonowych oraz trudniej je zaaplikować na procesorze.
- Diamentowa pasta termoprzewodząca – propozycja na bazie syntetycznego diamentu przeznaczona jest dla najbardziej wymagających konsumentów którzy wykorzystują drogie i wydajne podzespoły. Przekłada się ona na większą trwałość i lepsze parametry, ale też wyższą cenę.
Na co warto zwrócić uwagę przy wyborze pasty termoprzewodzącej?
Przed zakupem warto sprawdzić podstawową specyfikację past termoprzewodzących: przewodność cieplną (im wyższa, tym lepsza), rezystancję termiczną (im niższa, tym lepiej) i zakres temperatur. Warto też przekonać się, czy może być stosowana w każdym systemie chłodzenia. Pasty na bazie ciekłych metali nie tylko nie nadają się do radiatorów aluminiowych, ale także do chłodzenia ciekłym azotem czy freonem.
Istotny jest też parametr gęstości, który wpływa na łatwość nałożenia pasty termoprzewodzącej. Im jest ona gęstsza, tym trudniej ją zaaplikować na procesorze, dlatego początkującym polecamy rzadsze pasty. Warto dodać, że pasty termoprzewodzące bardzo często znajdują się w zestawie z systemem chłodzenia do CPU. W wielu przypadkach nawet nie trzeba jej własnoręcznie nakładać, gdyż producent sam rozsmarował ją na stopie radiatora. Pasty dodawane do porządnego autorskiego chłodzenia często są dobrej jakości.
Pasta termoprzewodząca ma termin przydatności, który ustala producent (wynosi on zwykle kilka lat). Wraz z upływem czasu traci stopniowo swoje właściwości i spada tym samym jej efektywność. Warto po kilku latach użytkowania zdemontować chłodzenie, wyczyścić resztki starej pasty i nałożyć nową pastę, by poprawić temperatury. Wystarczy nałożyć cienką warstwę i dobrze rozprowadzić po procesorze (producenci niektórych past dołączają do nich specjalne szpatułki). Zobacz, jak wymienić pastę termoprzewodzącą (także w laptopach):
Ilość nałożonej pasty może mieć przełożenie na temperatury procesora. Większość obecnie dostępnych w sklepach past termoprzewodzących nie przewodzi prądu elektrycznego, więc nic się nie stanie, gdy nadmiar przedostanie się na płytę główną. Warto przed zakupem upewnić się co do ich składu.
Cena past termoprzewodzących
Ceny past termoprzewodzących wahają się od kilkunastu do nawet kilkuset złotych. Wpływ na nią ma rodzaj, marka, właściwości, a także pojemność. Otóż producenci oferują często pasty o różnej ilości. Jeśli więc często składasz komputery lub modernizujesz swój własny PC, zakup pojemniejszej może być opłacalniejszy. Wystarczy po prostu na dłużej. Po otwarciu pasty termoprzewodzącej przechowuj ją szczelnie zamkniętą w ciemnym, chłodnym miejscu.
Zobacz pełną ofertą past termoprzewodzących w sklepie x-kom
Jaki procesor do gier?
Do gier dobrym wyborem są zarówno procesory Intela (głównie rodzina Intel Core), jak i AMD (rodzina AMD Ryzen). Poszczególne jednostki cechują się różnym stosunkiem wydajności do ceny. Nie zawsze więc opłaca się wybrać najmocniejszy procesor. Jeśli cena nie ma żadnego znaczenia, zdecyduj się na Intel Core i9 lub AMD Ryzen 9 – to są najwydajniejsze procesory do gier, które mają duży zapas rdzeni i wątków, więc mogą starczyć na długie lata.
Lepiej starzeć się mogą się także procesory 8-rdzeniowe i 16-wątkowe z serii Intel Core i7 i AMD Ryzen 7, jako że liczba rdzeni i wątków odpowiada tej w CPU, które znajduje się w PlayStation 5 i Xboksie Series X/S. W związku z tym gry tworzone z myślą tylko o konsolach obecnej generacji mogą lepiej wykorzystywać możliwości takiej konfiguracji.
Gdy masz niższe wymagania, dobrym wyborem może okazać się zakup Intel Core i5 lub AMD Ryzen 5, które mogą zwykle pochwalić się dobrą wydajnością i nieprzesadnie wygórowaną ceną. Z kolei jeśli nie grasz w nowości, które coraz częściej wykorzystują wiele wątków, lub skupiasz swoją uwagę na niezależnych, mało wymagających tytułach (z tzw. gatunku indie), to do rozrywki mogą wystarczyć nawet procesory Intel Core i3 lub AMD Ryzen 3.
Chcemy, żebyś podjął inteligentny wybór w zależności od swoich potrzeb. Dlatego nie wskażemy konkretnego modelu, ale do nowoczesnych gier optymalnym wyborem jest 6-rdzeniowa i 12-wątkowa jednostka. Pamiętaj też, że bardziej liczą się fizyczne rdzenie niż logiczne (wątki), dlatego 6-rdzeniowy procesor bez HT/SMT będzie w większości grach spisywać się lepiej niż 4-rdzeniowy i 8-wątkowy. Z polecanymi procesorami możesz zapoznać się poniżej.
Dowiedz się o tym, jak ważną rolę w grach odgrywa CPU, z naszego poradnika: Jak dopasować procesor do karty graficznej?
Jaki procesor do biura?
Od komputera biurowego wymaga się zdecydowanie mniej aniżeli od desktopa dla gracza. Do najprostszych zastosowań wystarczające mogą być procesory z małą liczbą rdzeni i wątków. W tym przypadku najprawdopodobniej nie będzie wykorzystywana karta graficzna, a do zastosowań biurowych w zupełności wystarczą wbudowane w CPU układy pokroju Intel UHD Graphics. Zintegrowane GPU w procesorach AMD oczywiście również się nadają do komputera biurowego.
Jaki procesor dla profesjonalisty?
Przy obrabianiu wideo czy pracy z grafiką prym wiodą procesory o dużej liczbie rdzeni. Do tych zastosowań wybierz więc procesor z jak największą liczbą rdzeni i wątków oraz technologią HT lub SMT (wielowątkowość). Te procesory mają z zasady wysokie taktowania oraz bardzo dużo pamięci cache, co przyda się w wymagających sprzętowo aplikacjach.
Polecane modele procesorów komputerowych
Ranking procesorów. Najlepsze CPU od Intela i AMD
Zobacz też polecane procesory do gier